‘Ik denk dat Zwolle een soort verzamelpunt is voor mensen die in de Biblebelt buiten de boot vallen.’
Een regenboogzebrapad, de vlaggen uit met Coming Out Day en een beleidsplan voor de acceptatie van de LHBTI gemeenschap. Zwolle lijkt een ware regenboogstad te zijn. Wellicht zelfs een voorbeeldstad. Kijkt men echter niet door een roze bril naar deze Hanzestad?
Alle kleuren van de regenboog
Wanneer het zonlicht wordt onderbroken door regendruppels, ontstaat er een natuurlijk verschijnsel. Hoe homogener die druppels zijn, des te sterker de regenboog is. Een prachtig symbool voor het nastreven van een samenleving waarin iedereen zichzelf kan zijn. Een plek waar dat kan in Zwolle is Expreszo, een evenement georganiseerd door het COC, een organisatie die opkomt voor de belangen van LHBTI’s. Elke tweede maandag van de maand staat het evenement vastgeprikt in de agenda van Ruben, Arjan en Jeanine. Tijdens de poolavond van Expreszo zitten ze rondom een tafel om even met mij te kletsen.
Terwijl wij in hun veilige bubbel praten, merk ik dat het verhuizen naar Zwolle vanuit een klein dorp een veelvoorkomend fenomeen is. Zo vertelt Arjan: “Ik vind het hier wel een stuk beter dan in mijn oorspronkelijke christelijke dorp. Mijn eigen familie wil Ruben en mij niet samen zien. Ze zijn dan bang voor de mening van de buren.” Jeanine haakt daarop in: “Ik kom zelf uit Urk, dat is echt een heel verschil met Zwolle. Vergeleken met Urk is Zwolle echt stukken beter.”
De sleutel tot succes
Maar wat is dan het geheim van Zwolle? Volgens Ruben komt het door de ruimdenkende mensen: “Soort trekt soort aan.” Mees Rooij kan zich bij die gedachtegang aansluiten. Mees heeft samen met zijn vriend Pelle Klappe afgelopen zomer een project gemaakt over discriminatie en geweld tegen de LHBTI gemeenschap. Mees legt uit: “Ik kwam er achter dat veel mensen een verheerlijkt beeld hebben van de LHBTI acceptatie in Nederland. Dat is ook niet gek met al die campagnes. We wilden aandacht vragen voor het feit dat er nog steeds geweld is tegen lhbti’s door middel van een expositie in het stadhuis.”
Met betrekking tot de acceptatie in Zwolle ziet Mees wel een duidelijk verschil met andere steden: “Ik zweer eigenlijk altijd een beetje bij Zwolle wat betreft de acceptatie. Het is een soort verzamelpunt voor mensen die in de Biblebelt buiten de boot vallen. Ik ben zelf nauwelijks lastig gevallen in Zwolle. Er was wel een situatie die mij heel goed is bijgebleven. Iemand had mij een keer uitgescholden in Het Vliegende Paard, het studentencafé van Zwolle. Drie onbekende gasten gingen toen vóór mij staan en kwamen voor mij op. Ik dacht echt ‘wow, dit heb ik nog nooit meegemaakt’.”
Het regenboogbeleid
De term ‘regenboogstad’ is nu al een aantal keer gevallen. Maar wat houdt het precies in? In het beleidsplan ‘De Regenboog Agenda Zwolle 2019-2022’ staat het volgende: “Een regenboogstad is een stad die werkt aan emancipatie, diversiteit én aan het vergroten van de sociale acceptatie en (het gevoel van) veiligheid van LHBTI’s.” Een veelbelovend plan dat beleidsadviseur Stefan Nijhuis mag uitwerken. Nijhuis vertelt over het beleid: “Ik denk dat zo’n regenboogbeleid vooral bijdraagt aan de kennis die een gemeente heeft. Door in contact te blijven met alle groepen binnen de gemeente, weet je goed wat er speelt.”
Het huidige plan komt langzamerhand aan zijn einde, 2022 staat voor de deur, dus waar streven ze de komende vier jaar naar? Nijhuis vertelt: “Voor de komende jaren zullen we ons focussen op de inhoud. Denk aan voorlichtingen op school en werk over lhbti. Om dit te verwerkelijken werken we nauw samen met het COC. Alle middelbare scholen in Zwolle doen dit al. Ik moet echter wel zeggen dat iedereen dit op zijn eigen manier doet. Zo kunnen ze bijvoorbeeld wel dingen weggelaten in de voorlichtingen. Dit gebeurt vaak bij christelijke scholen.”
Een veilige thuishaven
Een apart beleid hoeft niet per se van de groep jongeren bij Expreszo. Arjen: “Hoe ver moet je gaan om een apart beleid te maken? Je wilt juist geaccepteerd worden en dan word je juist weer de uitzondering.” Maar over het creëren van meer plekken in Zwolle voor LHBTI’s is de groep het wel unaniem eens. Julienne: “Ik wil gewoon meer plekken waar je terecht kan. Ik kom er bijvoorbeeld nu pas achter dat er een gaybar was. En nu is die dicht.” De enige gaybar in Zwolle is de Danskamer in Café Blij. Mees zegt: “Een club zoals de Danskamer zorgt voor samenhorigheid. Er kwamen namelijk ook gewoon hetero’s. Het is jammer dat Zwolle dit niet meer heeft. Ik merk gewoon dat ik mij meer op mijn gemak voel in een gaybar dan in een gewone club.” De Danskamer is op dit moment gesloten vanwege corona en een personeelstekort.
Een evenement wat ook aanvoelt als een thuishaven voor de community is de Zwolle Pride. De kleurrijke parade die uit Amsterdam is overgewaaid naar de Hanzestad nam voor het eerst plaats in 2019. Ondanks het hartelijke ontvangst, bleef het ook bij die ene editie. De stichting ging namelijk failliet vanwege de pandemie. Volgens Nijhuis is er echter wel hoop voor de editie van 2022: “Volgend jaar willen we weer een pride organiseren. De organisatie heeft al een heel plan op tafel liggen. Vraag is alleen of er geld over is om dit te verwezenlijken.”
Over het financieren van een gaybar in Zwolle zegt Stefan het volgende: “Aan de ene kant is het goed dat de community zich ook verspreid door de stad maar ik snap de behoefte aan een eigen plek. Het is echter wel de vraag of de gemeente daar subsidie in moet stoppen of dat het zichzelf moet kunnen bedruipen. Wat de gemeente wel zou kunnen doen is het financieren van bepaalde evenementen. Maar een heel café financieren, dat eerst nog succesvol moet worden, is niet rendabel.”
Landelijk vs. Zwolle
Mees heeft een punt bij het feit dat LHBTI’s ook nog steeds in Nederlands soms niet worden geaccepteerd. Uit Nederlands onderzoek (Kuyper 2016) blijkt namelijk dat het in Nederland slechter is gesteld met de veiligheid van LHBTI’s dan met heteroseksuelen. Zo ervaren lesbische/homoseksuele mensen minder sociale cohesie in de buurt en voelen ze zich op veel openbare plekken onveiliger. Ook ervaren ze meer respectloos gedrag van onbekenden (onder wie personeel van bedrijven en instanties) en hebben ze meer ervaringen met geweld.
In 2018 heeft het Sociaal Plan Bureau een LHBT monitor uitgebracht om te peilen of dit beeld dat wordt aangedikt door de media en politieke beleidsplannen, nog steeds representatief is. Het blijkt dat LHBTI’s wel minder te maken krijgen met respectloos gedrag dan in eerdere jaren. Ondanks suggesties in de media zien we ook geen toename in de mate waarin ze geweld meemaken. Een beetje positiviteit dus, dat ook het licht van de media mag zien.
Hoewel Zwolle gezien kan worden als een regenboogstad, blijft er altijd sprake van een onveilig gevoel onder de LHBTI’s. Ruben: “Arjan en ik durven nog niet hand in hand te lopen hier in Zwolle omdat je het nergens ziet.” Als er een schaap over de dam is, volgen er meer. Maar die stap is voor deze community wel erg spannend. Je weet echter wat ze zeggen: ‘wie de regenboog wil zien moet de regen trotseren.’